Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai theo Luật Đất đai năm 2024

Tranh chấp đất đai là một trong những vấn đề pháp lý quan trọng và phức tạp, đòi hỏi phải có sự phân định rõ ràng về thẩm quyền giải quyết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Luật Đất đai năm 2024 đã có những quy định cụ thể về thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai, giúp xác định cơ quan nào có trách nhiệm xử lý từng loại tranh chấp.

1. Tranh chấp đất đai có Giấy chứng nhận hoặc giấy tờ hợp pháp

Theo quy định của Điều 236 Luật Đất đai năm 2024, các tranh chấp đất đai mà một hoặc cả hai bên có các loại giấy tờ hợp pháp về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở hoặc tài sản khác gắn liền với đất sẽ do Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết. Các loại giấy tờ này bao gồm:
– Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
– Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở.
– Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở.
– Giấy chứng nhận quyền sở hữu công trình xây dựng.
– Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.
– Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất.
– Ngoài các giấy tờ đã nêu, còn có các loại giấy tờ khác được công nhận theo quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai, có giá trị chứng minh quyền sử dụng đất.
Khi có đầy đủ giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất, Tòa án sẽ là cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết tranh chấp theo quy trình tố tụng dân sự.

2. Tranh chấp đất đai không có Giấy chứng nhận hoặc giấy tờ hợp pháp

Nếu các bên tranh chấp đất đai không có bất kỳ giấy tờ hợp lệ nào về quyền sử dụng đất, họ có thể lựa chọn một trong hai cách giải quyết sau:
– Nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền.
– Tiến hành thủ tục khởi kiện tại Tòa án nhân dân, mọi hoạt động tố tụng sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hiện hành.
– Việc trao quyền lựa chọn này giúp các bên tranh chấp có thể cân nhắc và quyết định cách thức giải quyết phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của mình.

3. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Ủy ban nhân dân

Nếu các bên tranh chấp quyết định giải quyết thông qua Ủy ban nhân dân thì thẩm quyền giải quyết sẽ được phân cấp như sau:
– Trường hợp tranh chấp giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện có thẩm quyền giải quyết. Trong trường hợp có sự không đồng tình với quyết định do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đưa ra, trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận quyết định, các bên có quyền khiếu nại lên Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc khởi kiện tại Tòa án theo quy định của pháp luật.
– Khi tranh chấp liên quan đến các tổ chức, bao gồm cả tổ chức tôn giáo và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư từ nước ngoài, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là người có thẩm quyền giải quyết. Nếu không đồng ý với kết quả giải quyết, các bên tranh chấp có quyền thực hiện một trong hai hành động sau: gửi đơn khiếu nại đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường hoặc khởi kiện vụ việc tại Tòa án hành chính có thẩm quyền.
Những quyết định giải quyết tranh chấp đất đai của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường có hiệu lực thi hành sau 30 ngày nếu không có khiếu nại hoặc khởi kiện.

4. Cưỡng chế thi hành quyết định giải quyết tranh chấp đất đai

Sau khi quyết định giải quyết tranh chấp có hiệu lực, các bên liên quan phải tuân thủ và thực hiện theo quyết định đó. Nếu một trong các bên không chấp hành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi có đất tranh chấp sẽ ban hành quyết định cưỡng chế thực hiện và tổ chức thi hành theo quy định của pháp luật.

5. Tranh chấp đất đai trong hoạt động thương mại

Những tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại liên quan đến đất đai sẽ do Tòa án nhân dân giải quyết theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự hoặc được thực hiện bởi Trọng tài thương mại Việt Nam theo đúng quy trình và thủ tục được quy định trong luật trọng tài thương mại. Điều này tạo cơ sở pháp lý cho các doanh nghiệp và tổ chức kinh tế có thể lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp với mô hình hoạt động của mình.

6. Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp

– Để đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp diễn ra suôn sẻ và minh bạch, Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm cung cấp hồ sơ, tài liệu liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất khi được Tòa án hoặc Trọng tài thương mại yêu cầu. Việc này giúp cung cấp các căn cứ pháp lý và thực tiễn cần thiết cho quá trình xét xử và ra quyết định giải quyết tranh chấp.
– Chính phủ sẽ ban hành các quy định chi tiết về việc giải quyết tranh chấp thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường. Các văn bản hướng dẫn này sẽ giúp quy trình giải quyết tranh chấp trở nên rõ ràng, hiệu quả và thống nhất trên toàn quốc.

Quyền lợi hợp pháp của các bên trong tranh chấp đất đai được đảm bảo thông qua các quy định cụ thể và chi tiết về thẩm quyền giải quyết được nêu rõ trong Luật Đất đai năm 2024. Việc phân định thẩm quyền giữa Tòa án, Ủy ban nhân dân các cấp và Trọng tài thương mại góp phần làm cho quá trình giải quyết tranh chấp trở nên minh bạch, hiệu quả hơn. Đồng thời, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định cũng giúp đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, tạo cơ sở cho việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của các bên tranh chấp một cách công bằng và hợp lý.