Thuế nhập khẩu 20%: Tác động từ thỏa thuận Mỹ – Việt

Tối ngày 2/7, Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Donald Trump ghi nhận kết quả bước đầu từ quá trình đàm phán giữa hai phái đoàn, hướng tới xây dựng một khuôn khổ hợp tác thương mại song phương mang tính công bằng, cân bằng và đối ứng. Thỏa thuận mới bao gồm nhiều nội dung đáng chú ý, đặc biệt là mức thuế nhập khẩu 20% cho hàng hóa Việt Nam xuất sang Mỹ, đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ xuất nhập khẩu của hai nước.

Bối cảnh của thỏa thuận thương mại Mỹ – Việt

Những năm gần đây, Việt Nam nổi lên là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, với thặng dư thương mại lớn và xu hướng “tránh thuế” thông qua trung chuyển, Việt Nam cũng chịu nhiều sức ép từ phía Washington.

Trong cuộc điện đàm, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề nghị Hoa Kỳ sớm công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, đồng thời gỡ bỏ các rào cản đối với mặt hàng công nghệ cao. Đáp lại, Tổng thống Trump khẳng định sẽ cắt giảm thuế đối ứng với nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam và tuyên bố mức thuế nhập khẩu mới 20% sẽ được áp dụng một cách “công bằng và có chọn lọc.”

Thuế nhập khẩu 20% – Gánh nặng hay cơ hội điều chỉnh?

Mức thuế nhập khẩu 20% đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam được Tổng thống Donald Trump mô tả là “biện pháp bảo vệ công nhân Mỹ” nhưng đồng thời cũng là một bước điều chỉnh sau khi mức thuế từng được đề xuất lên tới 46% vào đầu năm.

Đối với các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử, điện gia dụng – vốn có giá trị gia tăng thấp và phụ thuộc vào thị trường Mỹ – mức thuế này chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến giá thành và khả năng cạnh tranh.

Tuy nhiên, trong bức tranh tổng thể, mức thuế này vẫn được xem là nhẹ nhàng hơn nhiều quốc gia khác trong khu vực. Nó tạo áp lực để doanh nghiệp Việt đẩy mạnh cải tiến công nghệ, nâng tỷ lệ nội địa hóa và từng bước tham gia vào các công đoạn có giá trị cao hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cảnh báo về hàng “trung chuyển” và mức thuế 40%

Một trong những điểm đáng chú ý nhất là việc Mỹ áp dụng mức thuế lên đến 40% đối với hàng hóa bị xác định là “trung chuyển.” Đây là trường hợp hàng hóa nước ngoài chỉ được gia công sơ bộ hoặc thay đổi nhãn mác tại Việt Nam trước khi xuất khẩu sang Mỹ.

Tuy nhiên, tiêu chí xác định “trung chuyển” hiện vẫn chưa rõ ràng. Liệu một sản phẩm có 30% linh kiện nước ngoài có bị coi là vi phạm? Hay cần tỷ lệ cao hơn? Chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể nào được ban hành, khiến doanh nghiệp Việt phải đối mặt với rủi ro pháp lý và chi phí tuân thủ cao.

Đây là điểm mấu chốt đòi hỏi Việt Nam phải tăng cường minh bạch trong quy trình sản xuất và xuất khẩu, đồng thời thúc đẩy sản xuất thực chất thay vì chỉ là điểm trung chuyển.

Ưu đãi thuế 0% cho hàng Mỹ: Đối tác hay đối thủ?

Tổng thống Trump tuyên bố hàng hóa từ Mỹ, đặc biệt là ô tô, xe điện và thiết bị công nghệ cao, sẽ được hưởng thuế suất nhập khẩu 0% khi vào Việt Nam. Điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn cho các hãng như Tesla, Ford, Apple, HP…

Tuy nhiên, nó cũng gây áp lực không nhỏ lên các doanh nghiệp Việt:

• Ngành ô tô – xe điện: VinFast và các hãng trong nước sẽ phải đối mặt với xe Mỹ có giá rẻ hơn đáng kể.
• Ngành điện tử tiêu dùng: Các sản phẩm Mỹ chính hãng có thể cạnh tranh trực tiếp với hàng OEM của Việt Nam.
• Nông nghiệp công nghệ cao: Thịt bò, sữa, ngô và đậu nành từ Mỹ có thể “lấn sân” sản phẩm nội địa.
• Thương mại điện tử và bán lẻ: Amazon, Walmart có thể mở rộng ảnh hưởng tại Việt Nam nếu không còn rào cản thuế.

Nhìn từ góc độ người tiêu dùng, hàng hóa Mỹ vào Việt Nam sẽ có giá dễ tiếp cận hơn. Nhưng với doanh nghiệp trong nước, đây là một hồi chuông cảnh báo về khả năng cạnh tranh và đổi mới sản phẩm.

Những điểm chưa rõ ràng và cần theo dõi

Mặc dù thỏa thuận đã được công bố, nhiều vấn đề vẫn còn để ngỏ:

• Mức thuế 20% có áp dụng cho toàn bộ hàng xuất khẩu của Việt Nam không?
• Tiêu chí xác định “hàng trung chuyển” là gì? Bao nhiêu phần trăm linh kiện nước ngoài thì bị coi là vi phạm?
• Các loại thuế khác như VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, liệu có thay đổi đi kèm không?

Sự thiếu rõ ràng này khiến doanh nghiệp cần chủ động theo dõi và chuẩn bị các phương án phù hợp, kể cả về pháp lý, sản xuất và xuất khẩu.

Tác động đến thị trường và khả năng thích nghi của doanh nghiệp

Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 6 của Mỹ với kim ngạch xuất khẩu gần 137 tỷ USD trong năm qua. Trong tháng 5 vừa rồi, lượng hàng xuất sang Mỹ tăng tới 35%, cho thấy mức độ phụ thuộc lớn.

Tuy nhiên, mức thuế mới cũng là cơ hội để doanh nghiệp Việt:

• Tái cấu trúc chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu.
• Đầu tư vào công nghệ, tăng nội địa hóa.
• Tìm kiếm các thị trường xuất khẩu thay thế hoặc mở rộng sang các lĩnh vực có giá trị cao hơn.

Mức thuế nhập khẩu 20% được áp dụng trong khuôn khổ thuế đối ứng không chỉ là biện pháp thương mại mà còn là tín hiệu cảnh báo doanh nghiệp Việt cần thay đổi để thích nghi với một môi trường cạnh tranh mới và minh bạch hơn.

Dù trước mắt sẽ có khó khăn, thỏa thuận thương mại Việt – Mỹ lần này có thể tạo tiền đề cho sự chuyển đổi dài hạn về chất trong mô hình sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam.